Fakt, fakt, fake, fakt

W przypadku „fake news” chodzi o świadomie i w konkretnym celu zamieszczenie nieprawdziwych informacji. W ścisłym sąsiedztwie tego pojęcia pojawia się także często termin „bańki filtracyjnej”. Algorytmy w wyszukiwarkach i mediach społecznościowych pokazują często informacje podobne do tych, które nieco wcześniej zostały wykorzystane przez użytkownika. Użytkownicy otrzymują więc coraz więcej treści odpowiadających ich upodobaniom i nawykom. Jaką funkcję mają rzeczywiście bańki filtracyjne, jest jednak sporne. Badacze nie są zgodni co do tego, czy algorytmy filtracji mają dla użytkownika pozytywne czy negatywne znaczenie.

Jak szybko i jak daleko rozprzestrzeniają się fałszywe informacje, pokazuje przykład selfie pewnego uchodźcy, na którym widać go w towarzystwie Angeli Merkel. Zdjęcie okrążyło świat, podczas gdy na oryginalny post na Facebooku zareagowało prawie 13 tysięcy użytkowników. Sfałszowana informacja, w której uchodźca określony został mianem terrorysty, nadało sytuacji całkiem inną wymowę, zebrała niemal drugie tyle reakcji.

Użytkownicy mediów społecznościowych sami przyczyniają się do rozpowszechniania takich zmyślonych informacji, dzieląc się z innymi niesprawdzoną wiedzą. Wiele osób korzystających z mediów społecznościowych – dotyczy to nie tylko dzieci i młodzieży – ignoruje ogromną prędkość, z jaką rozchodzą się informacje, i długi okres, przez jaki mogą się tam one utrzymać.

Przykład poświęconego mediom projektu niemieckiej Szkoły Podstawowej im. Nilsa Holgerssona pokazuje, jaki zasięg na Facebooku może mieć jeden post. Uczniowie czwartej klasy zapragnęli dowiedzieć się, jak szybko w mediach społecznościowych rozprzestrzenia się zdjęcie. Wykonali więc następujący eksperyment: wezwali znajomych na Facebooku do udostępnienia zamieszczonego przez autorów eksperymentu zdjęcia. W bardzo krótkim czasie zdjęcie udostępnione zostało pond 123 tysięcy razy.

Obecnie nie ma kontroli nad tym, czy w kanałach informacyjnych przestrzegane są zasady etyki dziennikarskiej. Ze strony niemieckiego rządu wychodzi coraz więcej głosów skierowanych przeciwko fałszywym informacjom i komentarzom pełnym nienawiści. Ale już teraz każdy może podjąć kroki prawne przeciw rozpowszechnianym w sieci informacjom, które są nieprawdziwe lub stawiające kogoś w zafałszowanym świetle.

Co oznacza to jednak dla nas osobiście? Analogicznie czy cyfrowo – kto chce zdobyć prawdziwą informację, powinien wykorzystywać niezależne od siebie źródła, ignorując wiadomości dostarczane przez medium społecznościowe. Pomocne są także funkcje zgłaszania różnym portalom społecznościowym istnienia zmyślonych wiadomości. Ponadto nie należy takich informacji udostępniać znajomym.

Często niełatwo odróżnić informacje prawdziwe od zmyślonych. Dobrze byłoby poprawnie analizować różnorodność informacji, wielorakie źródła i różne cele użytkowników w mediach społecznościowych. Poniższe siedem wskazówek może być pomocnych w rozpoznaniu zmyślonych informacji.

Czytaj dalej w zbiorze tematów „Kształtowanie opinii”

Media społecznościowe mogą wpływać na osobiste poglądy dzieci i młodzieży. Cyfrowi liderzy opinii

Redakcja Teachtoday rozmawiała z aktywistą sieci i blogerem Markusem Beckedahlem o znaczeniu mediów społecznościowych w tworzeniu opinii. Wywiad z Markusem Beckedahlem

Bot czy nie bot?

Głośna mniejszość